KiÅŸinin kendi bedensel cinsiyetinden hoÅŸnut olmaması, karşı cinsin bedenine sahip olma ve toplumda karşı cinsten birisi olarak kabul görme isteÄŸi, bu isteÄŸin yaÅŸamın her alanında sürekli olması ve buna cinsiyet kimliÄŸi sıkıntısının eÅŸlik etmesine transseksüalite denilmektedir. Cinsiyet kimliÄŸimiz, yani bedenimizi ve benliÄŸimizi bir cinsiyet üzerinde algılayaşımız, seçim yaparak karar verebileceÄŸimiz, dolayısı ile deÄŸiÅŸtirebileceÄŸimiz bir özellik deÄŸildir. Cinsiyet kimliÄŸi, kiÅŸinin öznel kimliÄŸinin bir parçası olduÄŸu için transseksüellik de tam zamanlı, yaÅŸamın özel ve kamusal alanlarını kapsayan, bir kimlik ve varoluÅŸ biçimidir. Herhangi bir kiÅŸinin cinsiyet kimliÄŸini veya cinsel yönelimini gizleyerek saÄŸlıklı bir yaÅŸam sürebilmesi gerçekçi deÄŸildir.

Transseksüalite bir ruh hastalığı deÄŸil, bedensel cinsiyet ile cinsiyet kimliÄŸi arasında bir uyumsuzluk durumudur. Transseksüel bireyler, toplumun genelleÅŸtirdiÄŸi cinsiyet normlarına uymadıkları için kimlikleri yok sayılmakta, aileleri ve sosyal çevreleri tarafından da ayrımcılığa maruz kalmakta, sözel veya fiziksel olarak taciz edilmekte, kısacası cinsel kimlikleri nedeniyle psikolojik ve fiziksel istismara uÄŸramaktadırlar. KiÅŸinin yaÅŸamının tüm evrelerine yayılan ve toplumun herhangi bir kesiminden gelebilecek bu ayrımcı tutumlar ve bunların yaratacağı travmatik etki kaçınılmaz olarak bireyin ruh saÄŸlığını da etkilemektedir.

Ergenlik döneminde aile içinde baÅŸlayan ayrımcılık, evden atılma ya da ev hapsi gibi baskılar, eÄŸitim kurumlarında da devam etmekte, pek çok trans birey olmadıkları bir kimlikte görülme ve tanınma zorunluluÄŸu nedeniyle eÄŸitimlerine devam edememektedir. EriÅŸkin yaÅŸamlarında bu ve benzeri nedenlerle genellikle vasıfsız iÅŸlerde çalışmak zorunda bırakılan trans bireyler, cinsel kimliklerini gizleyebilmek için çoÄŸunlukla sigortasız çalışmakta, gizlemedikleri takdirde iÅŸ yerinde yıldırma gibi kötü muamelelere ve iÅŸlerini kaybetme tehlikesi ile karşı karşıya kalmaktadırlar. Erkek feminenliÄŸinin dışa vurulmasına karşı sosyal yasakların daha katı olması nedeniyle, trans kadınlar trans erkeklerden daha sık ve daha ciddi boyutta ayrımcılık ve ÅŸiddette maruz kalmakta, çalışma hayatından dışlanmakta, bir kısmi geçimini zorunlu seks iÅŸçiliÄŸi yaparak saÄŸlayabilmektedir.

Toplumsal hayatın her alanında travmatize edilen, yok sayılan trans bireyler, pek çok devlet hastanesinde cinsiyet dönüÅŸümü sürecinde hormon ve cerrahi tedavileri için genel saÄŸlık sigortalarından yararlanamamakta, trans bireylerin ihtiyaç duydukları bakım hizmetleri konusunda psikiyatri, endokrinoloji, üroloji, jinekoloji ve tedavi sonrasında izlemlerini yapacak aile hekimliÄŸi alanlarında yeterli donanıma sahip uzman personelin kısıtlı olması gibi nedenlerle saÄŸlık hizmetlerine eriÅŸim konusunda da zorluk yaÅŸamakta ve hak ihlallerine maruz kalmaktadırlar. Biyoloji ve Tıbbın Uygulanması Bakımından Ä°nsan Hakları ve Ä°nsan Haysiyetinin Korunması SözleÅŸmesi Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından “Ä°nsan Hakları ve Biyotıp SözleÅŸmesinin Onaylanmasının Uygun BulunduÄŸuna Dair Kanun” adıyla ve 5013 Kanun numarası ve 03.12.2003 tarihinde kabul edilmiÅŸ, 20 Nisan 2004 tarih ve 25439 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüÄŸe girmiÅŸtir. SözleÅŸmenin 1. Madde’sinde “Bu sözleÅŸmede tüm insanların haysiyetini ve kimliÄŸini koruyacak; biyoloji ve tıbbın uygulanmasında, ayrım yapmadan herkese, bütünlüklerine ve diÄŸer hak ve temel hürriyetlerine saygı gösterilmesini güvence altına alacaklardır”ifadesi; Ä°nsanın ÜstünlüÄŸü tanımlayan 2. Madde’de “Ä°nsanın menfaatleri ve refahı, bilim veya toplumun saf menfaatlerinin üstünde tutulacaktır” ifadesi; SaÄŸlık Hizmetlerine EriÅŸimde Adalet’i tanımlayan 3. Madde’sinde ise “Taraflar, saÄŸlık gereksinimleri ve mevcut kaynakları dikkate alarak, kendi yasal yetkileri dahilinde, uygun nitelikteki saÄŸlık hizmetlerinden adil bir ÅŸekilde yararlanılmasını saÄŸlayacak uygun tedbirleri alacaklardır” ifadesi bulunmaktadır. TBMM tarafından onaylanmış bu evrensel ilkelere raÄŸmen uygulamada ve mevzuatta trans bireylere yönelik ayrımcılık sürmektedir.

Trans bireylerin maruz kaldıkları ayrımcılık ve insan hakları ihlallerinde nefret söyleminin rolü önemlidir, bunun uç noktası olarak nefret cinayetleri son sekiz yılda Türkiye’de 36 trans bireyin hayatını hedef almıştır. 2013 Cinsel Yönelim ve Cinsiyet KimliÄŸi Temelli Ä°nsan Hakları Ä°hlalleri Ä°zleme Raporu nda medyaya yansıyan 4 nefret cinayeti, 1 tecavüz, 10 nefret saldırısı (ikisi ateÅŸli silahla, ikisi kesici aletle), 1 linç giriÅŸimi, 1 kundaklama, 1 kaçırma vakası yaÅŸandığı, ayrıca Ä°stanbul’da polis operasyonuyla 15 trans bireyin evlerinin kapıları kırılarak gözaltına alındığı belirtilmiÅŸtir. Faillerin yakalandığı nefret cinayetlerinin çoÄŸunda ise sanıklar haksız tahrik indirimi talebinde bulunmuÅŸ, bir kısmının cezasında bu nedenle iyileÅŸtirme yapılmıştır.

Bilimsel hiçbir geçerliliÄŸi olmadığı, Türk Tabipleri BirliÄŸi, Türkiye Psikiyatri DerneÄŸi, Cinsel EÄŸitim Tedavi ve AraÅŸtırma DerneÄŸi tarafından gerekçeleriyle defalarca vurgulanmasına raÄŸmen, Türk Medeni Kanunu 40. Madde de yer alan “bir kiÅŸinin cinsiyet geçiÅŸi ameliyatı olabilmesi için üreme yeteneÄŸinden kalıcı olarak yoksun olması gerekir” ÅŸeklindeki ÅŸart ile trans bireylerin temel insan haklarından biri, yasal olarak ihlal edilmektedir.

Günümüzde toplumsal yargıları etkileyen ve dönüÅŸtürme gücü olan en önemli kaynaklardan birini medya oluÅŸturmaktadır. Medyada trans bireylere yönelik marjinal yaftalamaların engellenmesi ve doÄŸru bilgilendirmenin yapılması, hem geleneksel cinsel kimlik normlarının esnekleÅŸmesine ve transseksüalitenin toplum gözünde normalleÅŸmesine, hem  kendini tanıma ve adlandırma sürecinde olan ve yardım arayan trans bireylerin içselleÅŸtirdikleri olumsuz yaftalarla kendilerinden utanmalarını engellemeye, hatta doÄŸru tedavi merkezlerine yönlenmelerine yardımcı olacaktır. 

Yasal düzlemde trans bireyler için hak ihlali olan fertilite ÅŸartının kalkması, nefret söylemlerinin ve suçlarının haksız tahrik indirimleri ile ödüllendirilmesi yerine cezaların ağırlaÅŸtırılarak caydırıcılık kazanması, saÄŸlık alanında trans bireylerin ihtiyaçlarını saÄŸlayabilecek yeterlilikte trans pozitif saÄŸlık hizmet alanlarının desteklenmesi, trans bireylerin eÅŸit vatandaÅŸlık haklarına sahip olmaları ve devlet temelli ayrımcılığa son verilmesi için ilk adım olmalıdır.

Trans bireylerin yaÅŸadıkları toplumsal, hukuksal ve politik ayrımcılık sadece psikiyatrinin deÄŸil sosyal bilimlerin de konusudur. Bu konuda yapılabilecek çok disiplinli çalışmaların, transseksüel bireylerin sorunlarına çözüm bulunmasında ve transfobinin ortadan kaldırılmasında rehber olacağını düÅŸünüyoruz. Bu amaçla 20 Kasım trans bireylere yönelik nefret suçunu anma gününde yaÅŸamın bir çok alanında süren ama özellikle trans bireylerin saÄŸlık hakkının kullanmada yaÅŸadıkları ayrımcılık ve insan hakkı ihlallerine  kamuoyunun dikkatini çekmek istiyoruz.

TÜRK TABÄ°PLERÄ° BÄ°RLİĞİ

TÜRKÄ°YE PSÄ°KÄ°YATRÄ° DERNEĞİ

CİNSEL EĞİTİM TEDAVİ VE ARAŞTIRMA DERNEĞ