Yakın iliÅŸki, ‘’anlayış ve ilgi görme ihtiyaçlarını karşılamaya yeterli yakınlığı ve bireysel geliÅŸimi saÄŸlamaya yeterli uzaklığı’’ saÄŸlayabilmelidir. YetiÅŸkin dönem iliÅŸkilerini tanımlarken sıklıkla kullanılan ‘’biriyle özel olma, mahrem, yakın iliÅŸkide olma(=intimacy)’’ kavramı, birliktelik ya da evlilik kalitesi ve doyumunu deÄŸerlendirirken karşımıza çıkan önemli kavramlardan biridir.

Önleyici ve iyileÅŸtirici tüm giriÅŸimler, yakın iliÅŸki kavramına odaklanarak geliÅŸtirilmiÅŸtir. Aile iliÅŸkilerinden, isteÄŸe baÄŸlı olarak oluÅŸturulması, mahrem olmaya ya da biriyle özel yakınlık içinde olma durumuyla ayrılmaktadır. Karşılıklı yoÄŸun bir duygu paylaşımı vardır ve kırılgandır. Aile iliÅŸkileri ise genelde tek yönlü olur ve daha çok bakımı içerir.

Çift olma ya da birlikteliÄŸin baÅŸlamasında eÅŸ seçimi, temel aÅŸamalardan biridir. EÅŸ seçimi dört faz içeren karmaşık bir süreçtir. Birinci fazla etkileÅŸime uygun kiÅŸiler arasından fiziksel olarak çekici gelen, ilgi, zeka, kiÅŸilik, önem verilen davranışlar ve deÄŸerler arasından benzer olan eÅŸler seçilir. Ä°kinci aÅŸamada, kiÅŸinin kendini açarak, karşısındakiyle deÄŸerlerini karşılaÅŸtırdığı dönem gelir. Bu aÅŸamada uyum saÄŸlanırsa, rol uyumu ve ortak empatinin oluÅŸumu deÄŸerlendirilir. Birliktelikle baÅŸ gösteren gerilimler ve güçlükler, ayrılmanın bedeliyle karşılaÅŸtırılır. Çekim yeterince derinse ve ayrılmaya karşı engeller yeteri kadar güçlüyse iliÅŸkinin yoÄŸunluÄŸu artar. Son aÅŸamada ise uzun süreli birlikteliÄŸe karar verilir. Bu aÅŸamadan sonra çift, evlilik ya da bir uzun süreli birlikteliÄŸe karar verilir. Bu aÅŸamadan sonra çift, evlilik ya da birliktelik için, aşık oldukları dönemin baÅŸlangıcından iliÅŸkilerinin temelini oluÅŸturan idealize görüÅŸler ( ya da ortak projeksiyonlar) yerine, diÄŸerinin güçleri, zayıflıkları ve kiÅŸisel özelliklerine dayanan daha gerçekçi usuller geliÅŸtirmelidir. Bu dönem, birçok çift için sıkıntılıdır ve bir çift terapisine ihtiyaç duyulabilir.

Yapılan araÅŸtırmalarda da evlilikte uyumun en zor dönemi ilk yıl olarak tanımlanmaktadır. Bu dönemde uyum saÄŸlanamadığında ortama 7-8 yılda boÅŸanma ya da ayrılık olmaktadır. Evlilik, dinamik bakış açısıyla, kiÅŸinin ebeveynlerinle olan bağımlılık iliÅŸkisinden, eÅŸle yapılan akran iliÅŸkisine geçiÅŸ olarak tanımlanmıştır. Evlilik ya da yakın iliÅŸkilerde bağımlılık kavramı önemlidir ve baÄŸlanmadan farklıdır. Evlilik iliÅŸkisini sürdürme niyeti baÄŸlılık olarak tanımlanırken; baÄŸlanma iki kiÅŸi arasındaki paylaşılan inançlar, deÄŸerler, anlam ve kimliklerin paylaşımından doÄŸan sembolik baÄŸları ifade etmektedir. Bu baÄŸlamda baÄŸlılığın evlilik doyumundan farklı olduÄŸunu, daha çok istikrarı belirlediÄŸi, farklı ölçülerle deÄŸerlendirilmesi gerektiÄŸi vurgulamaktadır.

ÇÄ°FTLERDE EVLÄ°LÄ°K YAÅžAM DÖNGÜSÜ

Evlilik iliÅŸkileri, zaman içerisinde, hem devamlılık, hem de esnek deÄŸiÅŸim gösterir. Bunların zamanlanması ve içeriÄŸi her çift içinde olduÄŸu belli kültür ya da kültürlerce tanımlanır. Dünyadaki çoÄŸu toplumda çiftler, evliliÄŸe, arkadaÅŸlıktan veya uzun süreli bir iliÅŸki evresinden geçerek gelirler. Evlilikleri süresinde küçük çocuklara sahip olup, onları yetiÅŸtirme, ergen büyütme, çocukları daha bağımsız yaÅŸamaya hazırlama ve ardından tekrar çift yaÅŸamına uyum saÄŸlama evrelerinden geçerek gelirler.

Evlilikleri süresinde küçük çocuklara sahip olup, onları yetiÅŸtirme, ergen büyütme, çocukları daha bağımsız yaÅŸamaya hazırlanma ve ardından tekrar çift yaÅŸamına uyum saÄŸlama evrelerinden geçerler. Etnik köken, ırk, sosyal eÄŸilimler, eÄŸitim düzeyi, bireysel istekler ( çocuk yapıp yapmama kararı ya da kısırlık…) veya sosyal kısıtlılıklar gibi bir çok etken bu evreleri etkiler. ÇoÄŸu çift, ayrıca uyumu zorlaÅŸtıran stresli yaÅŸam olayları yaÅŸarlar ( iÅŸ kaybı, ebeveynlerden biri ya da her ikisinin birden hastalanması, beklenmedik ölüm, zorla ya da isteÄŸe baÄŸlı göç gibi …) Bu olaylara ve deÄŸiÅŸikliklere uyum gösterebilen, kaynaklarını paylaÅŸabilen çiftler daha iyi iÅŸlevsellik gösterirler.

BoÅŸanma, en çok evliliÄŸin ilk birkaç yılında görünüyor olsa da, herhangi bir zamanda olabilir ve çiftler istikrarlı evlilik mutluluÄŸundan asla emin olamazlar. Ä°stikrarlı iliÅŸkileri olan çiftler için bile iliÅŸkilerinin içeriÄŸi ve yapısında önemli deÄŸiÅŸiklikler olabilir. EÅŸler kendileri geliÅŸir, aile rolleri deÄŸiÅŸir, çocukların geliÅŸimi ve ayrılması, iÅŸ rollerinde deÄŸiÅŸiklikler, ekonomik geliÅŸme veya düÅŸme gibi deÄŸiÅŸimler yaÅŸayabilirler. Bu gibi deÄŸiÅŸiklikler, iliÅŸkilerin iÅŸlevselliÄŸinde, eÅŸlerin hedeflerinde ve her ikisi için beklentilerde kaymalara neden olabilir. Bu nedenle çiftlerin deÄŸerlendirilmesinde evlilik iliÅŸkisinin geliÅŸimsel özelliÄŸi de dikkate alınmalıdır. Çiftlerin iletiÅŸim sorunlarının iyi bir nedensel modeli, uzun dönem deÄŸiÅŸikliklerle birlikte kısa dönem dalgalanmaları kapsamalıdır.

Her evlilik ‘’biricik’’ olmasına raÄŸmen, iliÅŸkilerin birçok özelliÄŸi öngörülebilir ortak deÄŸiÅŸikliklere girmektedir. Flört ve erken evlilikten, ebeveynlik orta yaÅŸam ve geç yaÅŸama kadar olan çift süreçleri gibi. Bu nedenle, evlilik deÄŸerlendirmesi, bir çiftin ÅŸimdiki iÅŸlevselliÄŸini bir deÄŸiÅŸim sürecindeki yeriyle göz önüne almalıdır. Ayrıca, çiftin geliÅŸimsel hedeflerini anlamak, özellikle önemlidir, çünkü bu hedefler deÄŸiÅŸebilir veya yönünü deÄŸiÅŸtirebilir. ÖrneÄŸin, gelecek için beklentiler ve hedefler deÄŸiÅŸim için bir uyarı oluÅŸturuyor olabilir, aynı zamanda katı standartlar ve hatalı varsayımlar bu hedeflerle ilerlemeyi engelliyor olabilir.

Evlilik yaÅŸam döngüsü modeli, tedavisi isteyen çiftler için evlilik sıkıntısının nedensel modellerini oluÅŸtururken deÄŸerlendirme esaslarını ve iliÅŸkili alanları sunmaktadır. Evlilik yaÅŸam döngüsü modeli ayrıca klinisyenleri, evlilik iliÅŸkisinin alanları ve evliliklerinin farklı dönemlerinde çiftlerlerle iliÅŸkili olabilecek potansiyel stresörler konusunda uyarır. ÇeÅŸitli yaÅŸam döngüsü evrelerindeki konuları ve stres kaynaklarını bilmek, her bir çift için iÅŸlevsel bir model geliÅŸtirmede nedensel mekanizmaları araÅŸtırırken yardımcı olur.

EVLÄ°LÄ°K ÖNCESÄ° VE ERKEN EVLÄ°LÄ°K Ä°LÄ°ÅžKÄ°LERÄ°

Bu dönemde evliliÄŸe olan uyum deÄŸerlendirilir. Evlilik öncesi çiftin tanışma süreci, evlilikten bir birinden olan beklentileri, köken ailenin kültürel yapısı, yeni çiftin evlilik uyumunda etkili olacaktır. Uzun süreli iliÅŸkinin evliliÄŸe dönüÅŸmesi ve batı kültüründe evlilik öncesi birlikteliÄŸin denenmesinin evlilik üzerine olan etkileriyle ilgili farklı bulgular vardır.

BaÅŸlangıç görüÅŸmelerinde bu dönem deÄŸerlendirirken aÅŸağıdaki konulara dikkat edilir.

1)     Ä°liÅŸkideki sorunlar baÄŸlılığın geliÅŸmesiyle iliÅŸkili mi? Her bir eÅŸ için iliÅŸkideki baÄŸlılığı etkileyebilecek ödüller, harcamalar, yatırımlar ve tarafsız, aynı zamanda alternatiflerle ilgili algılama nasıl?

2)     Güçlükler iliÅŸkideki yakınlık-uzaklık veya bağımlılık-özgürlüÄŸü düzenlemeyle iliÅŸkili mi? Bu alanlarda eÅŸlerin beklentileri ve standartları neler?

3)     EÅŸlerin kendi ailelerinde evlilik tipi ve eÅŸ rolleri nasıl? BoÅŸanma var mı? Evlilikle ilgili katastrofik beklentilere veya baÅŸka korkulara neden olmuÅŸ mu?

4)     Ä°liÅŸkiyle ilgili genel olarak olumlu hisler var mı? Åžimdi veya gelecekte, iliÅŸkide gerginliÄŸe yol açabilecek etkisiz sorun çözme veya olumsuz etkileÅŸimler var mı?

5)     EÅŸlerin iletiÅŸim ve sorun çözme yöntemleri etkili mi?

6)     Fiziksel ÅŸiddet veya fiziksel ÅŸiddet için kışkırtıcı sözler var mı?

Uzm.Dr. Sevilay ZORLU

Psikiyatrist & Psikoterapist

www.antalyaterapipsikiyatri.com

www.antalyacinselterapi.com

Åžirinyalı Mh. Ä°smet GökÅŸen Cad.

1528 S. Åžahbaz Apt. K:2 D:5

0 (242) 316 98 99